Ik ben gespecialiseerd in het begeleiden van hoogsensitieve kinderen (HSK) en hun (hooggevoelige) ouders. Hoogsensitief is iets dat je bént, je hébt het niet. Hoogsensitiviteit is een eigenschap en zeker geen (gedrags-)stoornis.

Voor veel kinderen zonder het “zintuiglijk filter” – om het simpel te stellen – is onze wereld één bron van prikkels die ze in een bijna constante staat van overweldiging brengt. Het resultaat is dat veel van deze kinderen vaak heel moe zijn, concentratieproblemen hebben en zich onbegrepen, anders en eenzaam voelen. Ik voelde me als kind als van een andere planeet en dat voelde niet fijn.

HSP laat zich in verschillende delen zien: Enerzijds zijn hooggevoelige mensen zich constant bewust van alle prikkels om hen heen. Alles komt voor de volle 100% binnen. Dit vreet energie en maakt focus of keuzes maken soms erg lastig.

Anderzijds kost het meer tijd om van de prikkels bij te komen en dit wordt vaak over het hoofd gezien. Dus weten hoe je ontspant en hoe je kunt bijtanken is echt heel belangrijk.

Wat een onderbelicht, maar belangrijk deel van de eigenschap hoogsensitiviteit is, is het diepe verwerken. Van alles en iedereen, altijd. Ons hoofd staat nooit stil. We zijn sterren in nadenken, verbanden leggen en vooruit zien. Niet zelden lopen HSP hierdoor een aantal stappen voor op anderen, want dan het ongewenste effect van verwijdering met zich meebrengt. Je kunt elkaar dan niet meer volgen, begrijpen.

Het kost zelfkennis en -inzicht om hiermee om te gaan. Ik vind het heel belangrijk kinderen én hun ouders te wijzen op de mogelijkheden van hooggevoelig zijn en dat deze eigenschap geen beperking, maar een kracht is.

Wat ís hoogsensitiviteit?

De term HSP staat voor Highly Sensitive People (hoogsensitieve personen) en is een relatief nieuw begrip. Volgens onderzoekster Elaine Aron is ongeveer 20% van de mensen hoogsensitief.

In 2017 heeft Esther Bergsma aan de hand van een groot aantal studies dat ondertussen is verricht een definitie geschreven voor HSP:

“Hoogsensitiviteit is een aangeboren temperament met een grote gevoeligheid voor (externe en interne) stimuli en het diepgaand verwerken van en sterk reageren op deze informatie.”

Gedurende de kinderjaren wordt meestal duidelijk dat een gevoelig kind anders reageert dan veel van zijn leeftijdgenootjes. Je kunt je voorstellen dat kinderen constant nieuwe indrukken en ervaringen opdoen. De eerste jaren van een kind zijn een aaneengesloten rij van nieuwe ervaringen, op elk gebied is de wereld een grote ontdekkingstocht. Nieuwe smaken, nieuwe geuren, kleuren, mensen, emoties, vaardigheden, zelfbewustzijn..

Voor het ene kind is dit een vloeiend proces dat vrijwel geen problemen veroorzaakt, maar voor hooggevoelige kinderen vraagt het vaak meer tijd en aandacht. Ze lijken op diverse lagen meer tijd nodig te hebben om te landen. Op het moment dat die aandacht er -om welke reden dan ook- niet is, kan het gebeuren dat het niet leren omgaan met deze  prikkels een gevoel van onveiligheid en ‘anders zijn’ veroorzaakt.

Geen enkel gevoelig kind of gevoelige volwassene is gelijk. Ook de eigenschap HSP uit zich op verschillende manieren. Zo zijn er HSP-ers die introvert zijn, maar ook die extravert zijn. Er zijn er die precies weten waar hun grenzen liggen en ook velen die deze pas voelen als ze overschreden zijn. Ook is er een grote groep waarbij in hun opgroeien geen ruimte was voor hoogsensitiviteit en bij deze HSP is er een hardnekkige en vaak zeer efficiënte manier gevonden om de kenmerken die bij HSP horen, te verbergen. Het loont de moeite om hier met open vizier in te staan.

Hoe herken je hooggevoeligheid?

Waaraan zou je een hoogsensitief kind kunnen herkennen? Zoals gezegd, geen kind is hetzelfde en dus kun je ook niet spreken van een ‘typisch hoogsensitief kind’. De volgende uitingen en eigenschappen zouden echter een aanwijzing kunnen zijn:

  • Bepaald voedsel niet lekker vinden vanwege de structuur
  • (Zeer) goed ontwikkelde zintuigen (reuk, gehoor, smaak)
  • Hechten aan rechtvaardigheid en aan de waarheid
  • Diep nadenken over levensvragen
  • Bepaalde kledingstukken niet willen dragen omdat ze prikkelen of kriebelen
  • Lijken soms gedachten te kunnen lezen (scherpzinnig)
  • Aanvoelen van stemmingen en emoties van anderen
  • Moeite hebben met het onderscheiden van eigen emoties en die van een ander
  • Moeilijk in slaap te krijgen na een drukke dag
  • Moeite hebben met veranderingen
  • Stemmingswisselingen hebben, verdrietig zijn zonder te weten waarom
  • Oog hebben voor detail
  • Veel behoefte aan rust
  • Bij overprikkeling zichzelf terugtrekken, of zichzelf juist ‘overschreeuwen’
  • Sterke verbinding voelen met de natuur

Er zijn heel veel kinderen hoogsensitief, maar zij worden hierin zelden erkend. Laat ik nogmaals zeggen dat het niet om een stoornis gaat, het is een eigenschap. Niet meer en niet minder. Wel is het in onze maatschappij een eigenschap waar steeds minder ruimte voor is. Het zal je niet ontgaan zijn dat alles steeds sneller en harder moet en gaat. Het kost HSP moeite zich in deze wereld vol met prikkels staande te houden.

Er zijn echter vele manieren om met deze eigenschap om te leren gaan. Erkenning kan al veel doen. Het besef dat je niet ‘raar’ bent, maar gewoon anders, heeft vaak een troostend effect. We zijn met een kleine 20%, dat is een wezenlijk deel van de samenleving, maar wel een minderheid.

Ik vind het vooral belangrijk om mijn cliënten (oud en jong) te leren de signalen die hun lichaam hen geeft beter te kunnen begrijpen en eerder op te merken, zodat het makkelijker wordt hiernaar te handelen. Velen zullen herkennen dat overprikkeling vaak pas gevoeld wordt, als het te laat is. Wat nodig is, is bewustzijn van gevoel en lichaam, een duidelijk(er) beeld van eigen grenzen en manieren om hiermee om te gaan. Dit maakt dat er direct ruimte komt om van de vele voordelen van HSP te genieten.

It runs in the family

Tot slot: Hoogsensitiviteit is vaak erfelijk. Als je een gevoelig kind hebt, zou het zomaar kunnen dat jij het ook bent. In mijn praktijk komen regelmatig ouders binnen die in eerste instantie hulp zoeken voor hun kind, terwijl ze eigenlijk hun eigen proces onder ogen -moeten- gaan zien. Het is even schakelen, maar hoe mooi is het dat je met aangaan van eigen thema’s of trauma’s niet alleen jezelf, maar ook je kind dient.